Blog van Talentig

 

- door Cécile de Bruin

Directrice Agatha Bulstronk bestraft leerling Bram Bokkepoot met het opeten van een gigantische chocoladetaart. Zij belooft hem dat hij dan geen verdere straf krijgt. Bram, aangemoedigd door zijn klasgenoten, doet het onmogelijke en krijgt kokhalzend de taart binnen tot en met de laatste kruimel. Vervolgens sluit de directrice hem alsnog op in een hok. Deze scene komt uit de musicalfilm Matilda, naar het gelijknamige boek van Roald Dahl over het bijzondere wonderkind Mathilda.

 

- 15 maart 2023

 

Behalve ter promotie van deze geweldige musicalfilm -in de top-tien op Netflix- noem ik hem hier vanwege de uitwerking van Bulstronks gedrag op Matilda. Ze is tot op het bot verontwaardigd over het valse spel van de directrice en schreeuwt het uit: “It’s not fair!” Het breken van een belofte is voor Matilda de druppel die de emmer doet overlopen. Iemand kan streng zijn of bot, dat is op zich al ergerlijk. Maar wanneer het rechtvaardigheidsgevoel in het geding komt, dan is de maat vol. Uit haar tenen komt Matilda’s minachting voor een volwassene die het ene zegt en het andere doet.

De Vlaamse hoogbegaafdheidsspecialiste Kieboom beschrijft een groot rechtvaardigheidsgevoel als één van de zijns-eigenschappen van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Het kan zich op verschillende manieren uiten. Op school kan het bijvoorbeeld betekenen dat een kind direct opmerkt wanneer iets niet eerlijk gaat: “de andere klas krijgt wél een herkansing, en onze klas niet”, “bij onze docent moet iedereen een presentatie individueel voor heel de klas houden, en bij de andere docent mag het gewoon in kleine groepjes”. Niet alleen wordt elke onrechtvaardigheid vlijmscherp opgemerkt, het heeft tegelijkertijd een diepe impact op de leerling.

Iedereen is tegen vals spel. Maar mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid reageren hier bijzonder intens op: iets wordt eerder opgemerkt als onrechtvaardig én heeft een diepere doorwerking. Bij de ene uit zich dit in woede en opstand, bij de ander in machteloosheid en apathie. Dit gevoel kan lang aanhouden en elke keer weer getriggerd worden. Hoe groot het gelijk ook kan zijn, dit energie-lek gaat ten koste van welzijn. De neiging bestaat te blijven hangen in klagen en verzet: dit ZOU niet zo moeten zijn. Het leidt mogelijk tot burn-out klachten en zelfs tot schooluitval.

In mijn leerlinggesprekken luister ik naar hun kant van het verhaal en stap één is hen erkenning te geven voor wat zij als onrechtvaardigheid waarnemen en voelen. Stap twee in het begeleidingsproces is om met de leerling te verkennen wat helpend is om uit de strijd of uit de impasse te komen. Dat kan via een cognitieve oefening zoals perspectiefwisseling: het anders kijken naar een gebeurtenis. Of het kan via een meer lichaamsgerichte oefening: de spanning in het lijf opmerken én tegelijkertijd de zintuigen open stellen voor andere sensaties. Het werken aan de tweede stap lukt pas als er voldoende erkenning is gegeven aan de beleving van de leerling. En uiteraard verloopt de begeleiding nooit keurig stapsgewijs. Net als ik denk voldoende erkenning te hebben gegeven, krijg ik als een boemerang terug: “Ja, nu wilt u dat ik dit gedrag van de docent accepteer en dat ík er beter mee moet omgaan, maar híj doet iets wat niet eerlijk is, dus híj moet veranderen!” Die strijdbaarheid van jonge mensen ervaar ik als één van de mooiste dingen van mijn werk. Om dan samen te kijken wanneer het de strijd waard is en wanneer kiezen voor ‘geluk’ wijzer lijkt dan kiezen voor ‘gelijk’.

Matilda laat het er niet bij zitten en verzint een vernuftige en radicale vergeldingsactie voor de directrice. Hiermee is het verhaal een warm pleidooi voor rechtvaardigheid en is het een ode aan creativiteit. “Om de wereld te veranderen heb je een klein wondertje nodig” is de tekst op het scherm bij de start van de film. De rol van de meedogenloze Bulstronk wordt trouwens bewonderenswaardig vertolkt door Emma Thompson. Het zou toch van de pot gerukt zijn als zij voor deze rol geen Oscar-nominatie zou krijgen. Je raadt wat dan mijn mening zou zijn: “It’s not fair!”

-- alle gebruikte namen in deze blogs zijn fictief --