“Ik word helemaal gek van mijn eigen hoofd. Het is er nooit stil. Ik word zo moe van altijd die gedachten. Ik zou willen dat er een uitknop op mijn hoofd zat!” Denise van 17 is zeker niet de enige leerling die deze hartenkreet slaakt. Ik houd het niet precies bij, maar mijn indruk is dat dit soort klachten over een vol hoofd steeds vaker startpunt zijn van een begeleidingstraject in mijn praktijk.

-25 april 2024

Ouders vullen het ook in op het intake-formulier bij de vraag: Wat verwacht u van Talentig? “Dat zij leert om meer ontspannen te zijn.” Of: “Dat hij niet meer alles vergeet.” Of: “De focus vinden voor schoolwerk, in plaats van te blijven hangen achter schermen.”  Of: “Dat hij minder moe is en overzicht heeft over wat hem te doen staat en hoe hij dat moet doen.”

Wat zou het heerlijk zijn als die uitknop bestond… Met leerlingen fantaseer ik graag mee wat er dan anders zou gaan, wat het hen zou opleveren als je je hoofd daadwerkelijk uit kon zetten. Daarmee komen we op het spoor van je waarden. Wat is belangrijk voor je? En de vervolgstap is om te kijken wat al gedaan is om meer rust in het brein te vinden. De een vertelt over hoe een meditatie-app soms helpt, de ander maakt continu lijstjes op zijn telefoon. Dat laatste kan dan ook weer voor nieuwe onrust zorgen. En een aantal leerlingen zegt alleen werkelijke rust in het hoofd te hebben tijdens het sporten of op de manege of spelend met de hond. Dan ontstaat er een flow, waarbij gedachten een keer niet afdwalen naar het verleden (had ik maar….) of naar de toekomst (help, stel dat er straks…).

Er is geen recept om het hoofd leeg te krijgen. Een belangrijk deel van “de oplossing” ligt in de acceptatie van het hebben van een brein dat altijd alle kanten op schiet. Soms erg leuk al die grappige invallen en out-of-the-box-ideeën, maar helaas dus ook de keerzijde ervan: wakker liggen, piekerstand en een opgejaagd gevoel. Daarnaast doe ik steeds vaker met jongeren een aantal mindfulness-oefeningen. Om te trainen hoe de aandacht telkens weer terug te brengen, wanneer deze verslapt door afleidende gedachten.

Met Denise kwam er een mooi moment toen zij besefte dat haar grootste probleem van haar volle hoofd was dat de innerlijke criticus te vaak de regie pakte in haar hoofd. Negatief oordelend over zichzelf. “Ik moet mijn aandacht erbij houden, het is stom van mezelf wanneer dat niet lukt, het maakt me verdrietig en boos en daardoor kan ik me nóg moeilijker concentreren.” Russ Harris, een van de grondleggers van Acceptance and Commitment Therapy, noemt dit de struggle-switch. In dit filmpje legt hij uit hoe we als het ware toch een knop om kunnen zetten en met meer mildheid én met meer afstand naar onze gedachtestroom kijken.

Enerzijds dus accepteren dat het drukke hoofd er nu eenmaal is. Anderzijds jezelf trainen om telkens weer op te merken dat je gedachten afdwalen en je eigen foefjes verzinnen om er steeds beter in te worden je drukke hoofd te managen. Door korte rustmomenten  - zogenaamde “witjes”- in te bouwen gedurende de dag, door je waarden te tekenen en boven je bureau te hangen, of door je innerlijke criticus te herkennen. Het is frappant hoe leerlingen zelf vaak de beste oplossingen voor hun probleem verzinnen. Denise noemde het: “Radio rampdenken staat weer aan daarboven.”

En mensen: er is hoop!  Een tienjarige jongen met kenmerken van hoogbegaafdheid, met wie ik onlangs een begeleidingstraject startte, is vastbesloten de uitknop voor een druk hoofd uit te vinden. Hij is ’s avonds in bed in zijn hoofd druk met die uitvinding bezig. “Als ik wakker lig, kan ik mijn tijd maar beter goed gebruiken”, is zijn motto. Wat een slimme denkkracht en mooie manier van omdenken. Ik houd jullie op de hoogte als zijn missie geslaagd is!