Ken je die Napoleon-snoepjes? Eerst peuter je het plastic eraf en dan stop je de kleverige bal in je mond. De bal plakt telkens aan je tanden als je hem door je mond probeert te rollen. Je kunt het niet laten en bijt de Napoleon doormidden. Het zuur verspreidt zich van je tanden tot je keel.

- 16 november 2020

Grote kans dat je speekselklieren actief werden bij het lezen van deze beschrijving. En misschien kreeg je acuut zin (of juist weerzin?) in een zak Napoleons. Zo werken onze hersenen namelijk. Taal roept fysieke en emotionele reacties op. En dat gebeurt in een fractie van een seconde. Niks ernstigs, natuurlijk. Tenzij bepaalde taal jouw stemming automatisch verziekt. Triggerwoorden als ‘toets’, ‘planning’, ‘deadline’ of ‘reflectieverslag’ kunnen bij studenten met een moeizame schoolloopbaan een blokkerende werking hebben. Paniekgevoelens, walging en stress kunnen onmiddellijk voelbaar zijn, waarbij direct negatieve gedachten kunnen ontstaan zoals “dat gaat me toch niet lukken” en “help, niet weer”. Bij de jongeren met wie ik werk kan triggerende taal diep gaan en lang blijven hangen.

Inzicht in hoe onze hersenen werken is een belangrijke eerste stap bij het doorbreken van de blokkade. Want ons brein is kampioen rampdenken. Hoe hard we ook positief willen denken, zwart wint altijd in onze hersenpan.

In een paar sessies werkte ik met André om meer afstand te nemen van zijn brein. Hij hoefde niet anders (lees: positiever) te gaan denken, maar anders (lees: met meer afstand) naar zijn eigen denken te kijken. Wij zijn onze gedachten niet. Je hoeft niet alles te geloven wat je denkt.

André heeft regelmatig enkele mindfulness-oefeningen gedaan met als doel om niet langer volledig mee te gaan in zijn gedachtestroom en hierin diep weg te zakken. Hij herkent inmiddels sneller wanneer zijn lichaam op slot gaat en welke triggerwoorden dat veroorzaken. Opmerken wat het woord ‘toetsweek’ losmaakt in het lijf en vervolgens een plan maken wat hem helpt om zich goed voor te bereiden op de toets. En ja, rustig opmerken “oei, het woord ‘plan’ is voor mij weer een triggerwoord”. Deze cognitieve defusie (kijken naar je gedachten) is te trainen. En dat is ook weer het mooie: begaafde leerlingen die ergens warm voor lopen, kunnen er volop voor gaan en vanuit een diep dal naar grote hoogte vliegen.

“Het lukt niet altijd, hoor, maar de oefening is op zich al fijn”, zegt André. En hóe hij dat zegt, dat raakt mij in mijn hart. Ik voel blijheid dat hij deze oefeningen is gaan doen en dat ze hem wat brengen. Want inderdaad, ook ‘mindfulness’ was voor hem een triggerwoord…