Zegt er iemand met de verkeerde klemtoon het woord ‘normaliter’? Ik bijt het puntje van mijn tong af om die persoon niet onmiddellijk te verbeteren. Of zie ik ergens het woord ‘onmiddellijk’ staan zonder dubbel d en dubbel l? Mijn maag draait om. Feitelijk heeft de spreker of schrijver voor mij al afgedaan. Als de uitspraak of spelling al niet klopt, dan wantrouw ik de inhoud van de boodschap ook direct. De verpakking leidt dan zo af, dat ik er al klaar mee ben.

Een fotoalbum van je zomerreis? Of alvast een volgend tripje plannen? Online kom ik deze weken allerlei adviezen tegen over hoe je het zorgeloze vakantiegevoel kan vasthouden. Enerzijds zijn het berichten met een commerciële achtergrond. Anderzijds registreert mijn ‘online-bubbel’ tips in de sfeer van mindfulness: hoe ik straks in de dagelijkse hectiek rust kan blijven ervaren.

Mijn pen is altijd langzamer dan mijn hoofd, verzucht Willem. En dat kost mij punten op elke toets. Of de docenten kunnen mijn handschrift niet lezen. Of ik kom tijd tekort. Of ik blijk de vraag helemaal verkeerd begrepen te hebben. Of er worden opeens dingen gevraagd over stof waarvan ik niet wist dat dat ook bij de toetsstof hoorde.

Het woord natuurkunde mag ik niet noemen. Ze is er heel duidelijk in. Ik ben op kennismakingsbezoek bij (ik noem haar even) Nicole, 16 jaar en vierdeklasser op een brede scholengemeenschap. Maar ze gaat al een tijdje nauwelijks naar school.

Deze maand is het vijf jaar geleden dat ik naar de Kamer van Koophandel ging om Talentig in te schrijven. “Hè, hè, het is gelukt, ik ben vijf.” Deze gedachte komt nu in me op. Dit is een variant op de legendarische zin die ik uitsprak zodra ik wakker werd op mijn vierde verjaardag: “Hè, hè, het is gelukt, ik ben vier.”

Zijn appje kwam een paar weken geleden ’s ochtends vroeg binnen: “Cécile, hadden we nou vandaag afgesproken?” Dat hebben we zeker. Goed dat hij appt. Agendagebruik is tien bruggen te ver voor deze vierdeklasser die dit jaar is blijven zitten. Als ik scroll in onze appwisseling wemelt het van berichtjes als:

In de rij voor het lunchbuffet begint de man achter mij likkebaardend te hummen. Hij deelt spontaan waarom hij blij wordt: de aanblik van de schalen met rijst en groentesaus herinnert hem eraan dat hij die avond geen tijd zal hebben om thuis te eten, omdat hij naar het theater gaat.

Er zijn van die mensen die zich op de meest prikkelrijke plekken kunnen afsluiten voor alles en iedereen, en gefocust kunnen werken. Om jaloers op te worden.

Eerder blogde ik over dat rare hoepeltje van het onderwijssysteem waar leerlingen door heen moeten springen. De Nederlandse kwalificatieplicht houdt in dat jongeren pas hebben voldaan aan de leerplicht wanneer zij een diploma hebben behaald op een bepaald niveau. Leerlingen met een hoog ontwikkelpotentieel die intens leven zijn vaak leerlingen die grote vraagtekens zetten bij het nut van school.

In december vliegen de TopZoveel-lijsten ons om de oren. Alle best bekeken series, meest bejubelde boeken of vaakst gedraaide muziek is gebundeld in overzichtelijke jaarstatistieken. Ik ben niet zo goed in het maken van dat soort rankings. Ten eerste omdat ik vaak al ben vergeten wat ik allemaal heb beleefd in een jaar. En ten tweede omdat het zo lastig is om appels met peren te vergelijken.

Ken je die Napoleon-snoepjes? Eerst peuter je het plastic eraf en dan stop je de kleverige bal in je mond. De bal plakt telkens aan je tanden als je hem door je mond probeert te rollen. Je kunt het niet laten en bijt de Napoleon doormidden. Het zuur verspreidt zich van je tanden tot je keel.

“Mijn docent Duits ziet me aankomen. Dat ga ik echt niet vragen!” Eline – drie VWO- biecht me tijdens onze eerste afspraak in het nieuwe jaar op dat ze eigenlijk niet weet wat naamvallen zijn. “Ik heb hier blijkbaar enorm wat gemist. Ik heb al een heel jaar Duits gehad. Dit had ik allang moeten weten.”

Ergens zo tegenop zien dat het op je darmen slaat?! HBO-student Ron heeft het nog nooit eerder meegemaakt. “Op de havo klungelde ik maar wat aan. De avond voor een toets bladerde ik de stof door. Oja, oja, en dan wist ik het wel weer.” Tot vorige week voor het eerst de stress toesloeg. Bijna trots vertelt hij: “ik moest kakken voor mijn tentamen!”

De middelbare scholen zijn nu een aantal weken dicht. En de impact die dat heeft op “mijn” leerlingen is per persoon verschillend. Neem Irina uit 4 gymnasium. Ik spreek haar wekelijks met videobellen.

Haar ogen spuwen vuur wanneer ze me vertelt hoe haar vader haar deze week heeft toegesproken. Mandy zit in 2 gymnasium en staat voor de Klassieke Talen zwaar onvoldoende. We hebben een eerste gesprek in een reeks gesprekken over ‘leren leren’.

Hoe beter een leerling is voorbereid op de toetsvragen, hoe hoger de kans op een goed cijfer. En dus hoe eerder een diploma. Wat is het toch voor raars dat we in het onderwijs een leerling belonen, die door een hoepeltje kan springen ?

“Had ik maar controle over mijn gedachten!” Zo verzuchtte Isa tijdens het kennismakingsgesprek dat ik met haar heb. Isa zit in 5VWO en is moe. Haar schoolcijfers zijn eigenlijk allemaal wel oké, maar ze voelt zich uit balans.

Gezakt. Het examen moet over. Veel ouders kennen deze terugkerende nachtmerrie. Je hoeft geen psycholoog te zijn om de droom te duiden.

Thomas staat zes vijven. Het is een paar weken voor de zomervakantie. Een 4 VWO-er. En hij wil over naar 5 VWO. De afgelopen jaren heeft hij niet veel voor school hoeven doen. Hij wist op het goede moment in actie te komen en met zesjes elke keer over te gaan. Dit jaar lijkt zijn strategie niet meer te werken. Buiten school voetbalt hij op hoog niveau.

Even klunzig als geniaal. Deze typering kreeg de cabaretier en filosoof Tim Franssen van een recensent. En die woorden triggerden mij om naar zijn theatervoorstelling Het Kromme Hout der Mensheid te gaan.

Hoofdpijn, concentratieproblemen en vooral ontzettend moe… Bekende klachten waardoor ouders of school de weg naar mijn praktijk weten te vinden. Zo is het ook met Job, een slimme leerling uit de tweede klas havo/vwo die vaak lessen verzuimt. En is hij wél op school, dan is hij er met zijn hoofd niet bij.

Het schooljaar is weer begonnen. Met daarbij alle verplichtingen die mijn leerlingen zo zwaar vallen. Huiswerk staat met stip op nummer 1. Je aan-knop thuis vinden na een lange schooldag is - ondanks de goede voornemens- direct weer een dingetje in het nieuwe schooljaar. Ook de verplichting dat je moet leren wat een ander belangrijk vindt, valt sommigen van mijn leerlingen zwaar.

In het prentenboek ‘Wij gaan op berenjacht’ trotseert een gezin zwiepend gras, slikkerige modder en loeiende storm om hun doel te bereiken: het vinden van de beer. Terugkerend regeltje is hun zelfspraak: “We kunnen er niet bovenover, we kunnen er niet onderdoor. O nee! We moeten er wel dwars door heen!” De lange schoolweg van brugklas tot en met het eindexamen lijkt op die berenjacht. Te veel (hoogbegaafde) leerlingen dreigen voortijdig uit te vallen, omdat zij moeite hebben zichzelf positief toe te spreken om ‘er dwars door heen te gaan’.

Veel van “mijn” leerlingen zijn gewend om pas de laatste weken van het jaar in beweging te komen. Eerder beginnen was namelijk nooit nodig. Zodra ze inspanning leveren, stijgen de cijfers. Dit leidt tot gemiddelden van precies een 5,5, waardoor ze met de hakken over de sloot overgaan. Vroeg of laat op de middelbare school redden ze het echter niet meer met een laat ingezette eindsprint. Een stressvolle tijd, niet in het minst voor de ouders. En dan word ik ingevlogen.

Treffender dan door juf Ank kan het nauwelijks gezegd: “Als je wilt dat je kind omhoog klimt, moet je er vooral niet bovenop gaan zitten”. Een paar dagen na deze uitzending van De Luizenmoeder ben ik op een woensdagmiddag te gast bij een basisschoolteam van een Leonardo-school. Zes juffen zitten aan de schooltafeltjes, waar zojuist nog een schaaktoernooi werd gehouden door een paar enthousiaste bovenbouwers. Het team heeft bij Novilo de training “Ouders & School” aangevraagd, en dat is precies waarvoor ik er ben.

Falige kerstdagen en een krukkig 2018 wens ik iedereen. Voor alle duidelijkheid voeg ik daaraan toe: ik wens iedereen vooral een gezond nieuwjaar! Geen brand door omvallende kerstkaarsen en geen botbreuken door de wintersport… Mijn wens heeft betrekking op het lef hebben om iets nieuws op te pakken dit jaar.

De kerstkaart is klaar, mijn bijbehorende blog over de noodzaak van falen en het loslaten van perfectionisme vond ik nog niet goed genoeg. Over perfectionisme en falen gesproken ;-) Maar de blog komt er in januari!

Het woord is nieuw en spreekt tot de verbeelding. Wanneer je leerlingen het woord ‘prestatiepijn’ voorlegt roept het herkenning en uiteenlopende verhalen op.

Er is in het onderwijs een beroepsgroep die het liefst achter de coulissen blijft. En dat zijn de conciërges. Zij zijn alleen al onmisbaar vanwege hun  hand- en spandiensten. Maar hun bovengemiddelde  praktische intelligentie (een term van Robert Sternberg) is smeerolie voor een school die wil doen aan ‘persoonsvorming’.

Hoe groot is onze motivatie voor het nieuwe schooljaar? Dat is vrij eenvoudig te berekenen met de procrastinatie-vergelijking:

Deze wiskundige formule kwantificeert  uitstelgedrag en komt uit het boek  Uitstelgedrag, waarom we lastige dingen voor ons uit schuiven en hoe we hiervan afkomen. (Piers Steel, 2014)

Nu nog even de uit-knop vinden ;-) Want vakantie hebben is één ding, hem voelen is een tweede.

Ik wens iedereen een goede vakantietijd met rust in het hoofd!

De eindsprint van dit schooljaar is ingezet. De laatste toetsweek  nadert en dus gaat het er om spannen. Je loopt  aan het eind van het schooljaar op tegen je grootste vijand: het grote MOETEN. Als je over wilt gaan, dan moet je nu wel echt iets gaan doen. Eigenlijk..

“Waar waren we ook alweer gebleven?”, vraag ik Tim, die zijn rugzak onder de tafel schuift en neerploft op de bureaustoel naast mij. Ik haal mijn aantekenschriftje erbij. We zitten in het “bespreekhok” in de gang van de onderbouw.

Maart is de maand waarin Johan Cruijff is overleden.
De one-liner die het eerst bij mij opkomt als ik terugdenk aan deze held staat boven deze blog. Deze waarheid als een koe wil ik eens loslaten op het onderwijs. 
Dan wordt het zoiets als: “Je moet leren, anders haal je geen voldoendes” .